Politici oorverdovend stil over stikstofaanpak, experts kritisch

Jan Willem Erisman: 'Zou goed zijn als partijen zich duidelijk uitspreken'

Jan Willem Erisman is hoogleraar milieu en duurzaamheid

"Het stikstofdossier staat gewoon in de wacht totdat er wordt onderhandeld over een nieuw kabinet. Dan wordt het weer spannend, dan wordt het weer een politiek probleem", zegt Erisman. Dat komt volgens de hoogleraar aan de Universiteit Leiden omdat politieke partijen er nu helemaal geen baat bij hebben om het erover te hebben. "Het zou goed zijn als ze zich duidelijk uitspreken over welke kant ze op willen, maar iedereen staat in de verkiezingsstand."

In grote lijnen zoeken linkse partijen de oplossing voor de stikstofcrisis in het uitkopen van grote uitstoters, zegt de hoogleraar, en rechtse partijen zoeken het in technologische innovaties.

Het is volgens Erisman een misverstand dat het grote succes van BBB tijdens de Provinciale Statenverkiezingen in maart van dit jaar het gevolg was van het partijstandpunt over stikstof. De partij is immers een van de meest uitgesproken tegenstanders van de verplichte uitkoop van grote uitstoters en tegen het vervroegen van strengere reductiedoelen.

"Het succes van de BBB ging meer over het algemene sentiment dat er door de overheid te weinig rekening wordt gehouden met de burger, de boer, de belastingbetaler. Dat gevoel raakt meer aan het thema bestaanszekerheid. En dat thema zien we nu juist wel in de campagne voor de Kamerverkiezingen op 22 november."

Want daar zijn stemmen mee te winnen. "Maar met het thema stikstof valt voor geen enkele partij iets te winnen. Op dit onderwerp moet je alleen maar inleveren."

En omdat je er als politicus weinig mee kunt winnen, hoor je er dus weinig over tijdens de campagne. "Als er straks na de verkiezingen weer bestuurd moet worden, dan gaat het er weer over", zegt Erisman. "En dan is het wachten op een nieuwe clash."

"Het is niet handig dat het onbesproken blijft, want je weet dat dit gaat terugkomen. Het is een langetermijnprobleem, daar is een langetermijnoplossing voor nodig. En het wordt alleen maar erger. En hoe langer je wacht, hoe moeilijker het wordt."

Arnout Jaspers: 'Heel merkwaardig dat het zo weinig over stikstof gaat'

Arnout Jaspers is wetenschapsjournalist en auteur van het boek De stikstoffuik

Jaspers schrijft in zijn boek De stikstoffuik dat Nederland zichzelf te strenge stikstofregels heeft opgelegd. Die strenge stikstofnormen zouden van de Europese Unie helemaal niet hoeven, zegt Jaspers, wijzend naar andere Europese landen. 

Jaspers, die op dit moment in Thailand zit, vindt het ook 'heel merkwaardig' dat het in de verkiezingscampagne tot dusver zo weinig over stikstof gaat. "Daar is de BBB toch zo ongeveer voor opgericht. Juist de BBB zou daar stevige standpunten over moeten innemen", zegt Jaspers.

Partijen aan de linkerkant, D66 en GroenLinks-PvdA, zijn voorstander van de uitkoop van bedrijven die veel stikstof uitstoten. Hij vindt de VVD nogal vaag over de aanpak van de stikstof. "De VVD is zoekende naar een koers. Het ging de partij in de kabinetten-Rutte III en IV vooral om regeren en de premier leveren. VVD-leider Dilan Yeşilgöz is nog op zoek naar waar haar partij voor staat."

Maar niet alleen die partij houdt zich volgens Jaspers te veel op de vlakte. "Ook van de nieuwe partij van Pieter Omtzigt, NSC, moet er duidelijkheid komen. Die publiceert zijn verkiezingsprogramma pas drie weken voor de verkiezingen. Maar eigenlijk moeten we het wel echt weten. Want dat wordt ook voor de mogelijk samenwerking tussen NSC en BBB in een nieuw kabinet echt een breekpunt."

Afhankelijk van die keuze en de verkiezingsuitslag ziet Jaspers twee mogelijke kabinetten. "En dan wordt het een kabinet over links met NSC en GroenLinks-PvdA of eentje over rechts met BBB, VVD en NSC."

Johan Vollenbroek: 'Ik snap dat partijen het low profile houden'

Johan Vollenbroek is voorzitter van Mobilisation for the Environment

Vollenbroek en zijn milieuorganisatie dwongen voor de rechter een strenger Nederlands stikstofbeleid af. "Partijen zullen wat moeten doen na de verkiezingen. Vanuit de EU wordt goed gevolgd wat er hier wordt gedaan. Hoe de politieke werkelijkheid er ook uit zal gaan zien, de juridische werkelijkheid verandert niet."

"De schade voor Nederland neemt intussen maar toe door de stikstofcrisis. Het bedrijfsleven schreeuwt moord en brand dat bedrijven Nederland links laten liggen. De schade loopt voor Nederland in de miljarden, stond laatst in het FD. Hoelang accepteren we dat Nederland wordt gegijzeld?"

Volgens Vollenbroek is het stikstofprobleem 'eenvoudig op te lossen'. "Door de veestapel te halveren. Maar daar wil niemand zijn handen aan branden. Als partijen de veestapel niet willen halveren, dan zit Nederland in grote problemen. Dat gaat veel hogere kosten met zich meebrengen dan die sanering van de veestapel."

Het echte probleem komt dan na de verkiezingen, zegt Vollenbroek, bij de formatie van een nieuw kabinet. "Dan wordt dat een lastig formatiepunt. Maar ik zie niet hoe ze daar omheen kunnen. Want willen we Nederland niet op slot zetten, dan moet er doorgepakt worden."

"Maar slechter dan de afgelopen vijf jaar kan het niet worden. We hebben twee ministers van landbouw die niets gedaan hebben. Partijen zullen echt aan de bak moeten."

Vollenbroek weet ook nog niet precies hoe Omtzigt in de stikstofdiscussie staat. Toch ziet hij in Omtzigt wel een bondgenoot, 'als hij doet wat hij zegt in de Kamer'. "Hij is voor dierenwelzijn en heeft zich uitgesproken tegen de megastallen."

Tegelijkertijd is er ook wel begrip van Vollenbroek dat partijen zich nu een beetje op de vlakte houden. "Ik snap dat ze het even low profile houden. De enige oplossing is halvering van de veestapel. Dat wordt een levensgroot item. Maar pas na de verkiezingen."