Opvang, raketten, scholing en gas: oorlog in Oekraïne kost schatkist ruim 5 miljard

Dit jaar is 4,4 miljard euro ingeboekt voor uitgaven onder het kopje 'Oekraïne'. Dat is de tussenstand uit de najaarsnota van het ministerie van Financiën, dat het overzicht bewaart van alle uitgaven door de overheid. Dit overzicht is eind november gepubliceerd.

In het overzicht zijn de miljarden aan compensatie voor huishoudens en bedrijven voor de hoge energieprijzen niet meegenomen. 

Wapens

Daarnaast zijn er vanuit sommige ministeries nog updates gekomen, met uitgaven die nog niet allemaal verwerkt zijn in de najaarsnota. Het gaat bijvoorbeeld om het ministerie van Defensie. Vanuit dat ministerie is tot en met half december voor een bedrag van 987 miljoen euro aan steun toegezegd.  

Ongeveer twee derde van dat bedrag is bestemd voor het kopen van wapens als vervanging voor wat er aan Oekraïne is geleverd. Er zijn bijvoorbeeld pantserhouwitsers aan het Oekraïense leger gegeven, en raketten voor luchtafweer. 

Duurder om weer in te kopen

Het gaat om materieel dat voor meer dan 400 miljoen euro bij defensie in de boeken stond. Maar inmiddels zijn de prijzen van wapens fors gestegen. Om het gedoneerde materieel te vervangen is bijna 700 miljoen nodig, schat het leger. Samen met de Verenigde Staten en Tsjechië betaalt Nederland ook mee aan het opknappen van 90 Tsjechische tanks voor het Oekraïense leger. 

Een ander deel van de (wapen)steun gaat via internationale fondsen, waar Nederland in totaal 125 miljoen aan bijdraagt. Hiervan gaat 100 miljoen naar een fonds voor wapens en 25 miljoen voor een fonds van de NAVO voor allerlei steun op wapens na. Zoals brandstof, medische spullen, apparaten om drones te verstoren en winteruitrusting.

Klaar voor de winter

De extra hulp vanwege het invallen van de winter komt niet alleen van defensie. Via het ministerie voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking gaat er 180 miljoen euro naar 'winterization'. 

Het geld gaat via verschillende internationale fondsen naar het repareren van kapot gebombardeerde energievoorzieningen. Ook wordt het geld gebruikt voor het herstellen van ziekenhuizen, huizen, wegen en bruggen en het opruimen van door Rusland achtergelaten mijnen in bevrijd gebied. 

Want in die bevrijde gebieden is vaak geen gas, water of licht. Onze correspondent Olaf Koens sprak wanhopige achtergebleven inwoners in Izjoem.

En dan is er nog de opvang van vluchtelingen uit het oorlogsgebied. Gemeenten krijgen hier geld voor van het rijk, bijvoorbeeld voor huisvesting. Ook het regelen van medische hulp wordt vergoed, net als de inzet van tolken om Oekraïense patiënten te kunnen verstaan. 

Tijdelijke leslokalen

Onder de vluchtelingen zijn ook veel kinderen en daarom is bijna 200 miljoen euro toegevoegd aan het bestaande budget voor het geven van onderwijs aan nieuwkomers. Verder gaat nog eens bijna 400 miljoen naar tijdelijke gebouwen om les te geven. 

Een groot deel van de uitgaven in 2022 onder het kopje 'Oekraïne' in de najaarsnota draait overigens om een lening aan overheidsbedrijf Energiebeheer Nederland (EBN). Om de gasopslag bij Bergermeer voor minimaal 90 procent gevuld te krijgen voor deze winter had EBN geld in kas nodig.

Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft hiervoor 2,3 miljard aan EBN uitgeleend. De lening wordt volgend jaar terugbetaald, plus 0,96 procent rente. Dat komt neer op ruim 22 miljoen euro. Stel dat het EBN lukt om het opgeslagen gas weer met winst te verkopen, dan gaat dat ook naar de staat, meldt minister Micky Adriaansens aan de Tweede Kamer.

Volgend jaar 2,5 miljard steun

Met de terugbetaalde lening is al meteen een heel groot deel van de dekking gevonden voor de steun volgend jaar. Hier is al een bedrag van 2,5 miljard euro voor opzij gezet, meldde het kabinet vlak voor de kerst.  

Het geld zal voornamelijk gaan naar wapens en training voor het Oekraïense leger en de wederopbouw van ziekenhuizen, infrastructuur en energievoorziening. De kosten van opvang voor Oekraïense vluchtelingen vallen buiten het bedrag. 

En dat geldt ook voor het bedrag dat Nederland moet betalen als Oekraïne de noodleningen die het volgend jaar krijgt niet kan terugbetalen. Het gaat om een leningenpakket van in totaal 18 miljard. Dit geld uitgeleend door de EU, maar de lidstaten staan garant.

Garant voor 1 miljard

Die garantstelling is afgeleid van de grootte van de economie van de lidstaat. De Nederlandse economie is ongeveer 6 procent van de totale Europese economie. Stel dat Oekraïne de lening niet kan terugbetalen, dan levert dat onze schatkist een strop van 1 miljard op. 

Het door oorlog verscheurde land krijgt waarschijnlijk 35 jaar de tijd om de leningen af te lossen, blijkt uit een Kamerbrief van minister Kaag over de leningen. Als het aan de Europese Commissie ligt hoeft Oekraïne ook pas over tien jaar te beginnen met terugbetalen.