Is levenslange liefde nog wel van deze tijd? 'Sprookjes bestaan niet'

Ze voelde zich zo onderhand de laatste der Mohikanen. Barbara van Beukering (58) is bijna 35 jaar getrouwd met haar Thomas, en daarmee zijn zij in hun omgeving een uitzondering – om niet te zeggen de enige. "Verreweg de meeste mensen om ons heen zijn allang aan hun tweede of derde relatie bezig. Ik vroeg me af: hoe kan het dat wij nog bij elkaar zijn? En zijn wij een uitstervend ras?"

Ze besloot zich daar serieus in te gaan verdiepen. Het resultaat is een boek, Levenslange liefde: sprookjes bestaan niet. 'Een persoonlijke zoektocht naar de toekomst van het romantisch ideaal.' Want waarom hopen we nog steeds dat we die ware vinden met wie we ons hele leven samenblijven als de realiteit een heel ander beeld laat zien?

Voor het boek sprak ze met tien 'liefdesdeskundigen', onder wie wetenschappers, relatietherapeuten, een filosoof en een psychiater. Ook interviewde ze haar eigen vrienden en kinderen over hun liefdesleven. "We hebben vier kinderen, van wie er twee niet meer bij de vader of moeder van hun kind zijn. Onze oudste dochter is 33 en al heel lang vrijgezel, en de jongste is biseksueel. Ze hebben dus alle vier een heel eigen verhaal. Toen ik ze vroeg of zij nog geloven in dat romantische ideaal van die levenslange liefde, antwoordden ze alle vier: totaal niet."

Tóch gelukkig

Tien jaar geleden had Van Beukering het niet zo’n vrolijk stemmend toekomstbeeld gevonden, twee 'gescheiden' kinderen (ze waren niet getrouwd), eentje al zo lang vrijgezel. "Maar nu ben ik tot het inzicht gekomen dat die levenslange liefde niet zo zaligmakend is, en dat de kinderen op dit moment hele gelukkige levens hebben. Geluk hangt niet af van het hebben van een langdurige relatie."

Toch is dat wat ons van kinds af aan wordt voorgespiegeld. Krijgen we het niet van huis uit mee, dan zien we het wel in Disneyfilms of lezen we het in sprookjes. Als je later groot bent, dan ontmoet je de prins(es) op het witte paard en galoppeer je samen de zonsondergang tegemoet. 'En ze leefden nog lang en gelukkig.' "Dat beeld is hardnekkig in onze cultuur verankerd. Met alle gevolgen van dien."

Want als dat sprookje voor jou niet blijkt weggelegd of abrupt uit elkaar spat, voelt dat onvermijdelijk als een mislukking. 

"De verwachtingen zijn zo hooggespannen, dat als een van de twee op enig moment zegt dat-ie er niet zoveel meer aan vindt, de ander ontzettend boos en gekwetst is. Ik denk: als je er bij voorbaat rekening mee houdt dat het eindig kan zijn, dan hoeft het niet zo explosief te eindigen. Dan is het nog steeds verdrietig als je uit elkaar gaat, maar waarschijnlijk beter te accepteren dan wanneer 'samen oud worden' de enige mogelijke uitkomst was."

Diepgeworteld idee 

Een relatie is niet meteen 'mislukt' als die eindigt, leerde Van Beukering in haar zoektocht. "Het is logisch dat je in een relatie op een gegeven moment allebei in een andere fase terechtkomt, je ontwikkelt je, en misschien pas je na verloop van tijd niet meer bij elkaar. Dan kun je zeggen: we hebben het fijn gehad, strik erom, we gaan ieder onze eigen weg."

"Het idee dat we tot het eind moeten doorgaan zit zó diepgeworteld. Het aantal relatietherapeuten is de afgelopen tien jaar verdubbeld. Mensen doen ontzettend hun best om maar bij elkaar te blijven, want het is zo erg om uit elkaar te gaan. Waarom toch?"

Tuurlijk, erkent Van Beukering, een scheiding kan pijnlijk en onpraktisch zijn. Je hebt ineens twee huizen nodig en gaat er financieel meestal op achteruit. Dat zijn legitieme redenen om niet bij de eerste de beste tegenwind de handdoek in de ring te gooien. Maar blijf in godsnaam niet bij elkaar omdat de norm dat dicteert, vindt ze. "Het heeft niets met onze natuur te maken, het is alleen maar cultuur."

Niet zielig voor de kinderen 

Scheiden is bovendien niet 'zielig voor de kinderen', weet Van Beukering nu. "Mits het in harmonie gebeurt. Een relatiecoach die ik voor mijn boek sprak, Anne de Jong, zegt dat kinderen het meest gebaat zijn bij gelukkig getrouwde ouders. Maar als dat er niet in zit, zijn gelukkig gescheiden ouders beter dan ongelukkig getrouwde ouders.

Een vechtscheiding moet je zien te voorkomen, dat is traumatisch voor kinderen. Maar als je in staat bent om als ouders in harmonie uit elkaar te gaan, dan is dat voor kinderen hooguit een levensgebeurtenis en zeker geen trauma. Voor mij was dat echt een eyeopener."

Als je knalverliefd bent is het logisch dat je denkt dat je de rest van je leven bij je geliefde blijft. Verliefde mensen zijn niet voor rede vatbaar, de roze bril bestaat, maar als die na anderhalf jaar afvalt, de vlinders weer in winterslaap zijn en het flatterende kaarslicht plaatsmaakt voor tl-licht, zou je de realiteit onder ogen moeten zien, vindt Van Beukering. "En die realiteit is dat meer dan de helft van de relaties sneuvelt. Waarom zou jou dat niet overkomen?"

Leven ontsaaien 

De meest genoemde reden van mensen om uit elkaar te gaan is 'we zijn op elkaar uitgekeken'. Wat Van Beukering betreft een prima reden om de brui eraan te geven. "Waarom zou je bij iemand blijven als je het dodelijk saai vindt? Je hebt maar één leven en je bent niet verplicht om de rit uit te zitten met iemand."

Blijf je wel bij elkaar, dan kun je die saaiheid ofwel omarmen, of je eigen leven 'ontsaaien'. "De ander is niet verantwoordelijkheid voor jouw geluk."

Van Beukering noemt haar eigen huwelijk weliswaar ook saai, maar goed saai, 'niet saai genoeg om uit elkaar te gaan'. 

Wat maakt dat zij en Thomas nog bij elkaar zijn, terwijl zoveel andere huwelijken in hun omgeving al strandden? "Thomas gunt me mijn vrijheden en autonomie. Dat klinkt misschien vanzelfsprekend, maar in veel relaties zitten mensen ontzettend op elkaars lip en houden ze elkaar voortdurend in de gaten. Ik ga soms alleen op vakantie, rijd twee dagen per week naar Amsterdam om vrienden op te zoeken. Dat geeft ons huwelijk veel lucht. 'Het huwelijk functioneert het best als beide partners een beetje ongehuwd blijven', citeer ik Claudia Cardinale in mijn boek. Dat vind ik wel een mooie."

Onenightstand

Toch is ook hun huwelijk zeker geen sprookje, benadrukt ze. "In die 35 jaar is er weleens wat voorgevallen. We hebben het heel fijn samen, maar er zijn momenten geweest waarop anderen misschien wel uit elkaar zouden zijn gegaan." Zo beschrijft ze in haar boek openhartig hoe ze stapelverliefd werd op een ander, en ooit een onenightstand had met iemand. "Onze relatie bleek sterk genoeg om dat te overleven."

Waar hem dat in zit? "Ik denk dat het te maken heeft met het feit dat Thomas en ik allebei veilig gehecht zijn. We hebben allebei liefhebbende ouders gehad en een liefdevolle jeugd. We kampen daardoor niet – zoals veel anderen – met bindingsangst en verlatingsangst. 

Verder hebben we grotendeels dezelfde normen en waarden en zijn we allebei niet zulke gecompliceerde persoonlijkheden. We zijn pragmatisch ingesteld. Als ik onze relatie saai vind, ga ik lekker op vakantie met een vriendin, laad ik mijn batterijtje op en vind ik het daarna weer een stuk leuker. We zijn wel heel verschillend qua karakter, maar dat hebben we van elkaar geaccepteerd."

Seriële monogamie

In de toekomst zullen relatievormen die niet voldoen aan de norm meer ruimte krijgen, verwacht Van Beukering. "De toekomst is queer, volgens cultuurwetenschapper Margriet van Heesch. Queer als in: niet-normatief."

En in plaats van één lange relatie die ons leven lang duurt, is de kans vele malen groter dat we in de toekomst meerdere langere relaties zullen hebben. Seriële monogamie, wordt dat ook wel genoemd.

"Ik vergelijk het weleens met werk. Vroeger vonden we het heel normaal om ons hele werkende leven voor één baas te werken. Nu kunnen we ons dat niet meer voorstellen. Waarom vinden we het dan nog wel normaal om op ons 20ste eeuwige trouw te beloven aan een ander?"

Dwingend streven naar één ware liefde

Toch zal ook de levenslange liefde altijd blijven bestaan, gelooft Van Beukering. "En dat is ook helemaal prima. Ik ben er niet tegen, ik prijs mezelf er gelukkig mee, want het heeft ook voordelen. Het is knus en mooi om zo lang samen te zijn."

"Maar ik pleit ervoor om de huidige norm, het dwingende streven naar één ware liefde, opzij te schuiven. Laten we de norm vervangen door de vorm, zoals therapeut Hannah Cuppen dat zo mooi zegt in mijn boek. Zoek een vorm van liefde die bij je past."

‘Levenslange liefde: sprookjes bestaan niet’ van Barbara van Beukering is nu verkrijgbaar.

Klik hier voor meer Lifestyle

Net als Barbara van Beukering is ook Paul de Leeuw al heel lang samen met zijn partner: