Waar je al wél gevaccineerd kunt worden tegen apenpokken (en andere vragen)

1. Wanneer begint het preventief vaccineren?

Minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid liet vorige week weten dat 'zo spoedig mogelijk' begonnen wordt met het preventief vaccineren van een groep van ongeveer 2000 personen. Zij krijgen een vaccin tegen de pokken dat ook de kans op besmetting met de apenpokken verkleint.

Het gaat om mannen uit Amsterdam die seks hebben met mannen en meedoen aan een proef met PrEP, een preventiemiddel tegen hiv. Deze mannen lopen vanwege wisselende seksuele contacten mogelijk meer risico op besmetting met de apenpokken. Een bredere groep van zo'n 32.000 personen is volgens Kuipers later aan de beurt om gevaccineerd te worden.

Op dit moment is er in Nederland nog niemand preventief gevaccineerd. Een woordvoerder van de GGD laat aan RTL Nieuws weten dat de richtlijnen van het RIVM nog niet duidelijk zijn en er daarom nog geen prik is gezet. Eerst moeten praktische zaken besloten worden, zoals bijvoorbeeld of gevaccineerden een kwartier in de wachtkamer moeten wachten en waar in de arm gevaccineerd wordt. Zonder die instructies kan het personeel nog niet beginnen met vaccineren.

Volgens de GGD-woordvoerder wordt er 'gewerkt aan de voorbereidingen' maar is het op dit moment nog onduidelijk wanneer het vaccineren begint. 

2. Hoeveel vaccins zijn er in Nederland beschikbaar?

Het RIVM meldt dat het aantal beschikbare vaccins 'beperkt' is, volgens de brief van Kuipers zijn er momenteel zo'n 70.000 vaccins beschikbaar. Omdat twee prikken nodig zijn, betekent het dat zo'n 35.000 mensen hiermee gevaccineerd kunnen worden. 

Volgens een woordvoerder van Soa Aids Nederland is dat veel te weinig en moeten er snel meer vaccins beschikbaar komen. "Mannen die momenteel geen PrEP krijgen of niet op de wachtlijst staan, hebben op dit moment geen enkel perspectief op een vaccin", legt de woordvoerder uit. "Het is prima dat de minister besloten heeft een risicogroep te vaccineren, maar het moet veel breder worden aangepakt en daarnaast moet het veel sneller gaan."

Een woordvoerder van minister Kuipers laat aan RTL Nieuws weten dat er op dit moment niet naar gekeken wordt of er meer vaccins ingekocht moeten worden. "Wij volgen het advies van het RIVM, dat inzet op het vaccineren van deze doelgroep. Meer vaccins zijn vooralsnog niet nodig", meldt de woordvoerder. 

3. Hoe gaat het in de landen om ons heen met het apenpokkenvirus?

Duitsland telt momenteel 1490 bevestigde gevallen met het apenpokkenvirus, in België zijn het er ruim 160. In Frankrijk zijn ruim 700 gevallen bevestigd. Europees koploper is momenteel Spanje, met ruim 2000 bevestigde besmettingen. Groot-Brittannië telt ruim 1550 besmettingen, voornamelijk in Londen. De Britse gezondheidsautoriteiten verwachten dat het aantal patiënten met apenpokken elke vijftien dagen verdubbelt.

Britse experts waarschuwen in The Guardian dat de aanpak van de apenpokken in Groot-Brittannië 'ontoereikend' is. Wie zelf contact opneemt met de huisarts vanwege symptomen, wordt onvoldoende geholpen. Pas als iemand door bron- en contactonderzoek wordt geïdentificeerd als een nauw contact, is er de mogelijkheid om een test te doen en preventief gevaccineerd te worden. Bron- en contactonderzoek verloopt vaak moeizaam omdat het niet altijd duidelijk is met wie er (seksueel) contact is geweest.

Belgische onderzoekers ontdekten vorige week bovendien dat ook een asymptomatische besmetting mogelijk is, waardoor de verspreiding 'onder de radar' kan blijven. De wattenstaafjes van eerder afgenomen soa-testen in Antwerpen werden opnieuw onderzocht. Vier mannen bleken– zonder het zelf te weten – besmet te zijn met het virus. Het onderzoek is alleen nog niet door collega-wetenschappers getoetst.

Apenpokken: vaak ongevaarlijk, wel heel vervelend

Iedereen kan apenpokken krijgen, maar momenteel gaat het virus in Europa vooral rond onder mannen die seks hebben met mannen. Het virus verspreidt zich door huid-op-huidcontact. 

Het virus lijkt voor de meeste mensen niet gevaarlijk, maar kan dodelijk zijn voor mensen met een heel zwakke afweer. Dat komt in Europa bijna nooit voor. 

Wel is het virus door de karakteristieke blaasjes voor sommige patiënten zeer vervelend. Sommige mensen krijgen slechts milde symptomen, anderen krijgen last van zeer pijnlijke blaasjes rond ook bijvoorbeeld de anus waardoor naar het toilet gaan zeer pijnlijk wordt. Apenpokken gaan na enkele weken vanzelf over. Je bent niet meer besmettelijk voor anderen zodra alle korstjes van de blaasjes zijn gevallen.

(Bron: RIVM & GGD Amsterdam & Soa Aids Nederland)

4. Kun je in het buitenland een prik halen als je deze in Nederland niet krijgt?

Wie ongeduldig wordt en in Nederland voorlopig nog geen prik krijgt, kan mogelijk zijn heil zoeken in het buitenland. Frankrijk maakte vorige week bekend dat alle risicogroepen gevaccineerd kunnen worden. Het gaat niet alleen om homomannen met wisselende contacten, maar ook om transgender personen en prostituees.

Een woordvoerder van het Franse ministerie van Volksgezondheid bevestigt aan RTL Nieuws dat gisteren begonnen is met het vaccineren en dat ook Nederlanders woonachtig in Frankrijk hiervoor in aanmerking komen. Met een leugentje om bestwil zouden Nederlanders dus bij een Franse kliniek geprikt kunnen worden.

Hetzelfde geldt in Duitsland, ook daar worden risicogroepen gevaccineerd. Duitsland zou 240.000 vaccins hebben aangekocht, waarvan er al enkele tienduizenden zijn geleverd. De deelstaten maken hun eigen regels, maar in principe kunnen Nederlanders die tot de risicogroep behoren ook in Duitsland terecht voor een prik. Ook hier geldt dat zij wel aan moeten kunnen tonen dat zij risico lopen op apenpokken. 

In Engeland kunnen Nederlanders die het land bezoeken gratis behandeld worden voor de apenpokken, meldt een woordvoerder van de gezondheidsautoriteit aan RTL Nieuws. Hoewel het bron- en contactonderzoek en de daarop volgende vaccinatie volgens The Guardian dus rommelig verlopen, kun je als Nederlander in Engeland in principe wel een prik krijgen. 

Op de vraag wat Soa Aids Nederland vindt van dit vaccintoerisme, zegt een woordvoerder dat de organisatie daar geen mening over heeft. Tegelijkertijd geldt volgens de woordvoerder ook het volgende: "Als mensen zich snel kunnen laten vaccineren, voorkomt het dat het virus zich verder verspreidt".