Halen klimaatdoel 2020 kan lukken, maar dan moet echt álles meezitten

Vorig jaar werd een jarenlange juridische strijd beslecht tussen duurzaamheidsorganisatie Urgenda en de Nederlandse staat. Inzet daarvan: doet de overheid wel genoeg om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen?

Uitspraak van de Hoge Raad

Nee, oordeelde de Hoge Raad. Terwijl de overheid wilde vasthouden aan een uitstootvermindering van 20 procent dit jaar (ten opzichte van 1990), vond Urgenda dat dat percentage naar 25 procent moest. Urgenda werd in het gelijk gesteld en het kabinet moest de doelstellingen verhogen. 

Met nog twee maanden op de kalender is het einddoel nog niet in zicht. Je zou kunnen zeggen: we bevinden ons in de mist, en het is maar de vraag of die mist nog opklaart. 

We zijn dit jaar minder gaan vliegen, hebben minder in de auto naar werk gezeten en waren ook meer dan anders gebonden aan huis. Je zou zeggen: die klimaatdoelstellingen zijn 'kat in het bakkie'. 

Uitstoot wel afgenomen

De uitstoot was in de eerste kwartalen van 2020 minder dan in dezelfde periode vorig jaar. Over de eerste drie maanden was er een daling van 8,7 procent te zien en in het tweede kwartaal werd er zelfs 20,5 procent minder CO2 uitgestoten in Nederland, al had een deel van die dalingen niets te maken met de coronapandemie. 

Belangrijker nog, zeggen onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL): die daling geeft geen garanties voor het behalen van je doelen in de toekomst. "Je kunt niet in de eerste helft van het jaar al voldoende zekerheid behalen voor de rest van het jaar", zegt onderzoeker Bert Daniels. 

Want hoewel het vervoer en transport tijdens de coronacrisis drastisch is afgenomen en de industrie minder produceerde, waren de effecten op de uitstoot in andere sectoren miniem. Zo is in de landbouw weinig effect te merken.

De forse afname van het vliegverkeer telt overigens helemaal niet mee, want die komt niet voor rekening van een bepaald land en telt dus ook niet mee in de doelstelling. Kortom: er is werk aan de winkel.

166 megaton, dat is wat er dit jaar door Nederland aan CO2 mag worden uitgestoten volgens de Urgenda-doelstelling. 1 megaton is duizend miljoen kilo. 

Om een blik in de nabije toekomst te werpen, hebben onderzoekers van het PBL twee scenario's uitgewerkt om te bezien of we die doelstelling gaan halen. 

• Scenario 1: doelstelling wordt niet gehaald (174 megaton uitstoot) want Nederland weet de tweede coronagolf te beperken, het wordt een koude herfst en winter, er is veel productie van elektriciteit in Nederland, onder meer doordat minder windenergie wordt geproduceerd
• Scenario 2: doelstelling wordt net gehaald (164 megaton uitstoot) want Nederland heeft de tweede golf niet onder controle en moet zware maatregelen invoeren, zoals een lockdown. We krijgen een relatief warme herfst en winter, er wordt veel windenergie geproduceerd en de productie van elektriciteit in Nederland is laag. 

Hierbij maken de onderzoekers wel de kanttekening dat ze niet zijn uitgegaan van de meest extreme scenario's: de uitstoot zou dus ook hoger of lager kunnen zijn, al is dat niet heel realistisch. 

Andere invloeden

Zo bezien heeft een lockdown wel enige impact op de uitstoot, maar zijn ook andere factoren, waar we soms minder invloed op hebben, van groot belang. Wordt het koud, dan gaat in menig huishouden de kachel aan. Is er weinig wind, dan valt de productie van windenergie tegen.  

Naar aanleiding van de Urgenda-uitspraak van de Hoge Raad heeft het kabinet nieuwe maatregelen aangekondigd. Maar, zo signaleert het PBL, veel van die maatregelen gaan pas volgend jaar hun vruchten afwerpen. 

Wat gebeurt er dan als Nederland de doelstelling dit jaar niet haalt? Dan kan Urgenda in theorie naar de rechter en vragen om de Nederlandse staat een boete op te leggen. Dat is dan symboliek, want het teveel aan uitstoot dit jaar - die maak je er niet mee ongedaan.