Economische plannen Wilders: 0 euro naar klimaat, eigen risico afschaffen

Sinds de oprichting in 2005 heeft de Partij voor de Vrijheid (toen nog Vereniging Groep Wilders geheten) gehamerd op het beperken van migratie, het investeren in zorg en politie, het behoud van de AOW-leeftijd op 65 jaar, en dat Nederland beter af is zonder de Europese Unie.

Een blik op het huidige verkiezingsprogramma leert dat de partij die punten niet heeft laten varen. Net als meerdere andere politieke partijen heeft de PVV de financiële gevolgen van die plannen echter niet door laten rekenen door het Centraal Planbureau (CPB). En dus zullen we het moeten doen met enkel standpunten over de uitgaven die Nederland wel en niet zou moeten doen.

Meest ingrijpende plan: nexit

Het met afstand meest ingrijpende economische plan van de PVV is de Nederlandse uittreding uit de EU. Het klopt dat Nederland sinds medio jaren 90 een zogeheten 'nettobetaler' is binnen de EU. Nederland draagt meer bij aan de EU-begroting (9,8 miljard euro in 2022), dan het ontvangt aan EU-subsidies (3,5 miljard euro), wat neerkomt op een netto betalingspositie van 6,3 miljard euro.

Maar louter die rekensom maken, is veel te simpel. Een handelsland als Nederland dat veel exporteert naar andere landen, heeft veel voordelen bij het vrij verkeer van goederen en de lage handelstarieven die de EU mogelijk maken. Nederland is zelfs één van de landen die het meest baat hebben van de toegenomen handel door de EU.

Het Nederlandse bruto binnenlands product (bbp) - de optelsom van wat wordt verdiend met alle in het land geproduceerde goederen en diensten - ligt hierdoor structureel 3,1 procent hoger, berekende het CPB vorig jaar. De interne EU-markt is verantwoordelijk voor bijna 80 procent van de Nederlandse handelsbaten. Bij alle andere EU-landen is dat veel lager.

Ga je de EU uit, heb je zeker als kleiner land geen enkele invloed meer op handelsverdragen. Terwijl alle Nederlandse producten die je wilt verkopen binnen Europa aan de EU-eisen moeten blijven voldoen. Kortom: de handelskosten stijgen, plus je krijgt er administratieve rompslomp aan de grens voor terug.

De exacte financiële gevolgen voor een 'nexit' zijn onzeker. Wel kunnen we een blik werpen op het Verenigd Koninkrijk, dat de EU begin 2020 als eerste en enige land ooit verliet. Dat kost de Britse economie tot nog toe bijna 114 miljard euro per jaar, berekende persbureau Bloomberg. Verder heeft de brexit daar gezorgd voor minder bedrijfsinvesteringen, grote personeelstekorten en oplopende schulden.

Hier wil de PVV minder geld aan uitgeven

Een tweede omvangrijk economisch plan van de PVV is een algehele asielstop. Volgens de partij is de asielstroom 'onbetaalbaar' en zou het de Nederlandse schatkist ieder jaar 24 miljard euro kosten, wat ook meteen het enige exacte bedrag is dat de PVV in zijn verkiezingsprogramma heeft opgenomen.

Die 24 miljard euro is gebaseerd op een uiterst omstreden berekening van wetenschapper Jan van de Beek in opdracht van JA21. Van Beek noemt het zelf in dat bewuste onderzoek 'onwaarschijnlijk' dat asielkosten op lange termijn zo hoog oplopen, en erkent in zijn disclaimer dat hij 'hypothetisch' en 'vaak afgerond' rekent en dat bij alle berekeningen 'onzekerheden' zijn omdat data 'niet voorhanden' is of 'betrekking hebben op de toekomst, die altijd ongekend is'.

De PVV wil daarnaast ook stoppen met alle overheidsuitgaven aan stikstof en klimaat. Nederland geeft hier de komende jaren 6 tot 8 miljard euro (klimaatsubsidies) en 3,5 miljard euro (stikstofmaatregelen) per jaar aan uit. Ook moet buitenlandse ontwikkelingshulp (5 miljard euro) worden ingetrokken en moet een einde komen aan alle 'onzinnige subsidies' voor kunst en cultuur (1,3 miljard euro) en alle belastingvoordelen voor expats (0,9 miljard).

Verder wil de PVV de financiering van de NPO (1 miljard euro) volledig stoppen, en krijgen bewindslieden, Kamerleden en Europarlementariërs een salarisverlaging van 20 procent (5,9 miljoen euro).

Hier wil de PVV meer geld aan uitgeven

Wat betreft de uitgaven zet de partij van Geert Wilders in op forse lastenverlaging. Maar wat betekent dat concreet? In het verkiezingsprogramma worden allerlei plannen genoemd, maar wederom zonder daar exacte bedragen aan te koppelen.

Zo wil de PVV 'lagere belastingen zodat bijvoorbeeld boodschappen en de energierekening goedkoper worden'. Het afschaffen van het lage btw-tarief, dat geldt voor onder meer voedingsmiddelen, water en medicijnen, zou de schatkist jaarlijks zo'n 7 miljard euro kosten. Het verlagen van de belasting op energie zou voor iedere cent korting op het belastingtarief van gas en stroom 231 miljoen euro kosten.

De partij wil ook het wettelijk minimumloon verhogen, al is onduidelijk hoeveel. Ter indicatie: een verhoging van 10 procent zou jaarlijks 5,6 miljard euro kosten.

De partij belooft ook de accijnzen op brandstof te verlagen. Wat dit zou kosten? 1 cent minder belasting kost de schatkist per liter benzine 40 miljoen euro, en per liter diesel 48 miljoen euro. De partij belooft ook lagere huren (geen direct effect op de rijksbegroting), en wil de vliegbelasting afschaffen (900 miljoen euro).

De PVV wil ook het eigen risico in de zorg afschaffen, wat neerkomt op een kostenpost van 6 miljard euro per jaar voor de staat. Ook wil de partij 'de tandarts' terug in het basispakket van de zorg. Die kosten zijn voor het laatst berekend in 2020 en kwamen toen uit op 1,5 miljard euro. Kosten die sindsdien waarschijnlijk verder zijn opgelopen.

Verder zou de AOW-leeftijd weer terug moeten naar 65 jaar (op lange termijn 7,4 miljard euro per jaar), moet de Inkomensondersteuning AOW (IOAOW) in stand blijven (circa 204 miljoen euro) en moet ook de ouderenkorting voor AOW'ers worden verhoogd. Opnieuw is onduidelijk met hoeveel, maar iedere extra 100 euro korting zou de schatkist 181 miljoen euro kosten.

Tot slot maakt de PVV geld vrij voor 10.000 extra politieagenten en het heropenen van politiebureaus in de wijk, en ook meer leraren voor de klas. Die plannen zijn verder niet gespecificeerd, wat het schatten van de uitgaven moeilijk maakt.

Onder de streep

Doordat de PVV geen bedragen noemt, is iedere conclusie over de economische effecten van hun verkiezingsprogramma bij voorbaat onzeker.

Volgens voormalig CPB-econoom Wim Suyker zou vooral een nexit een 'dramatisch effect' hebben. Suyker rekende voor de verkiezingen zelf de verkiezingsprogramma’s door van partijen die niet hadden laten doen. De PVV liet hij om die reden buiten beschouwing. "Als je de nexit meeneemt, verschrompelt de rest", zegt Suyker tegen RTL Z.

Gezien de grote overwinning van de PVV liet hij vandaag alsnog zijn licht schijnen op het verkiezingsprogramma van de PVV. Zijn conclusie? Het programma bevat wat betreft overheidsuitgaven 6 concrete, meetbare maatregelen, maar ook 14 niet-concretere, niet-meetbare maatregelen.

Onder de streep zou het overheidstekort volgens Suykers berekeningen in 2028 toenemen met 14 miljard euro tot 59 miljard euro, omdat de PVV zowel de uitgaven verhoogt als de belastingen verlaagt. En dat is nog zonder het nexit-effect en ook zonder de 14 niet-concrete maatregelen.