Weten jouw dierbaren na je dood genoeg van je? 'Het is zó veel'

'Ik ben te jong om daarover na te denken.' Het was het vaste antwoord van Anja's moeder als naar haar wensen voor haar uitvaart werd gevraagd. Ze wilde gecremeerd worden, dat was het enige wat Anja en haar vader wisten. En de enige wens waar ze rekening mee konden houden toen haar moeder op 68-jarige leeftijd plotseling overleed. 

"Haar hartslag werd ineens heel laag", vertelt Anja Hofman (44) over die dag bijna drie jaar geleden. Haar moeder werd naar het ziekenhuis gebracht, en vanuit daar naar een groter ziekenhuis. Diezelfde dag overleed ze. 

Géén idee

"De begrafenisondernemer wilde van alles weten. Welke muziek moest er worden gedraaid? Welke tekst op de kaart? Wilde ze bloemen? Zo ja, welke bloemen? Wat moest er gebeuren met de as: uitstrooien, in een urn mee naar huis, bijzetten op een begraafplaats? Mijn vader en ik keken elkaar aan: we hadden géén idee."

Het zorgde – boven op het verdriet – voor een hoop twijfel. "Continu dacht ik: zou ze dit wel willen? Doen we het wel goed zo? Ik wist niet wat goed was. Dat vond ik heel lastig." 

Zo was er de keuze over de bloemen. Ze besloten: ja, die willen we. Maar welke dan? "Ma had altijd gerbera's in huis, heel kleurrijk. Dus pa zei: dan doen we dat. Namens onze hond legden we een orchideetak bij de kist. Achteraf las ik in het boek 'Mam, vertel eens', dat ze voor mij had ingevuld, dat orchideeën haar lievelingsbloemen waren. Als ik dat had geweten, dan had ik die niet alleen namens de hond gekocht."

Wat doen we met de as?

Nog ingewikkelder was de vraag: wat doen we met haar as? "Ze had ooit eens gezegd dat ze niet uitgestrooid wilde worden, omdat er in Nederland veel tijd zat tussen de crematie en het mogen uitstrooien. Dat voelde alsof ze twee keer afscheid moest nemen, vertelde ze nadat ze dat met haar eigen ouders had meegemaakt. Maar later waren we op Gran Canaria – onze favoriete vakantiebestemming – en zei ze dat ze het ook mooi zou vinden om daar te worden uitgestrooid. En een andere keer zei ze dat ik wel een assieraad mocht als ik dat zou willen."

Opnieuw keek ze haar vader aan: weer had ze geen idee waar ze goed aan zou doen. "Ik zei tegen mijn vader: we doen wat voor jou goed voelt. Hij koos voor een urn bij hem thuis." 

"Je moet zoveel dingen regelen", zegt Marina Milenković. Tien jaar geleden maakte ze zelf mee hoe ingewikkeld het is om iemands erfenis af te handelen. "Mijn partner overleed. Hij had twee minderjarige kinderen die hun moeder al waren verloren. Alles rond de kinderen moest worden geregeld, zijn financiën, de uitvaart. En bij alles moest ik uitzoeken hoe ik dat moest doen." 

Het leidde ertoe dat ze haar eigen bedrijf opzette: AllesgeregeldNu. Ook schreef ze het boek Wat laat ik na?, zodat mensen weten welke informatie hun nabestaanden na hun overlijden van hen nodig hebben. "De titel kun je op twee manieren opvatten: welke erfenis laat ik na, maar ook wat laat ik na om te doen? Er zijn zo veel dingen die mensen van je moeten weten na je overlijden. Iedereen zou dat in kaart moeten brengen om hun dierbaren een hoop werk en mogelijk zelfs geld te besparen." 

Vertel het of schrijf het op

Het begint bij de uitvaart, zegt Milenković. "Wat zijn de namen en adressen van mensen die een rouwkaart moeten krijgen? Wie zijn er wel en niet welkom? Wil je muziek? Een crematie of begrafenis? Bloemen? Een kerkelijke uitvaart of niet? Als je begraven wil worden, is er dan al een (familie)graf waar je in bijgezet wil worden? Vertel het aan je dierbaren of schrijf het op, maar zorg dat ze weten wat jij belangrijk vindt – ook als je geen wensen hebt." 

Daarna komt de administratie. Heb je een huurhuis? Wie is de verhuurder en hoelang is de opzegtermijn? Heb je een koophuis? Wie is je hypotheekverstrekker? En: waar heb je je bankzaken geregeld? Je energie? Welke telefoonprovider heb je? Welke abonnementen moeten worden opgezegd? En welke verzekeringen?"

"Het belangrijkst van dat rijtje zijn je bankzaken", zegt Milenković. "Als iemand bij je bankrekening kan, dan kan diegene aan je afschriften zien naar wie je met regelmaat geld overmaakt, zoals je verhuurder of hypotheekverstrekker, provider, lidmaatschappen en goede doelen die je steunt. Dus laat je maar een beetje informatie na, zorg dan dat het is waar jouw geld staat."

"Schrijf daarnaast op of er uitkeringen zijn waar je nabestaanden recht op hebben. Heb je bijvoorbeeld een levensverzekering? Een lijfrentepolis? Of hebben ze recht op een nabestaandenpensioen? En zorg dat iemand gemachtigd is om je DigiD te gebruiken, dat hebben ze nodig om dingen te kunnen regelen."

Madeleine Kerkhof (60) verloor ruim elf jaar geleden plotseling haar man Steve. Hij was voor zijn werk in Duitsland en kreeg in een hotel een hartstilstand. Ook hij had het nooit over zijn dood. "Naast het grote verdriet was vooral de administratie een nachtmerrie", herinnert ze zich nog goed. "Ik wist niets, ik moest echt alles uitzoeken. Steve was een Brit, met een baan in Duitsland. Dat maakte alle informatie nog moeilijker te vinden." 

Maar ook: Madeleine had een bedrijfje waarvan Steve de website beheerde. "Alle inlogcodes zaten in zijn hoofd, dus ik kon er niet meer bij. Ik heb iemand ingehuurd om heel snel een nieuwe site in elkaar te zetten, want ik kon het me niet veroorloven om zonder werk te zitten." 

"En hij vloog veel voor zijn werk, maar ik wist niet dat hij Airmiles had. Pas na meer dan vijf jaar kwam ik daarachter. Hij had er echt heel veel, maar na vijf jaar waren ze verlopen." 

Post-its met wachtwoorden 

Waar mensen ook niet goed over nadenken, is hun digitale nalatenschap, zegt Renate Cazemier (38). Toen haar vader drie jaar geleden overleed, nam zij de administratie op zich. "Mijn vader had zo'n map voor visitekaartjes met daarin allemaal post-its met wachtwoorden. Sommige doorgestreept, dan weer wat anders eronder geschreven. Daar moest ik het mee doen. Geen overzicht van welke accounts hij had, geen lijst van abonnementen. Daar moest ik allemaal zelf achter zien te komen."

Renate houdt zich bezig met digitale educatie voor volwassenen in de bibliotheek in Leeuwarden, dus ze wist er wel iets van. "Drie of vier maanden voordat mijn vader overleed, was er een uitvaartondernemer komen praten op mijn werk. Die had het over hoe belangrijk het is om je dierbaren te vertellen wat je wensen zijn en waar ze belangrijke informatie kunnen vinden. Dus ik zei tegen mijn ouders: 'Ik weet helemaal niet wat jullie willen of hoe jullie dingen hebben geregeld. Willen jullie dat eens op papier zetten?' Mijn moeder was daaraan begonnen, mijn vader niet. Die dacht dat het wel zou goedkomen." 

Sociale media op 'in memoriam'

Dat deed het ook, maar het was een flinke klus en of ze alles heeft afgehandeld naar de wensen van haar vader, weet ze niet. "Denk erover na", adviseert ze mensen dan ook. "Tegenwoordig heeft bijna iedereen een smartphone. Wil je dat iemand daar in kan? Dan moet diegene je inlog weten. En wie moet dat zijn? Wie mag al je foto's zien of weten dat je heel actief bent op Tinder? Al die informatie staat in je telefoon."

Maar ook: wat wil je dat er gebeurt met je socialemediaprofielen? "Je kunt iemand vragen om ze op 'in memoriam' te zetten, om ze over te nemen of te verwijderen. Het zijn dingen waar mensen vroeger niet over nadachten, maar nu hoort het er wel bij."

Renate adviseert iPhone-gebruikers om een zogenoemd legacy-contact aan te maken. Die persoon kan niet bij je betalingsinformatie en eventuele abonnementen, maar wel bij je foto's, mail en notities. 

Twee keer erfbelasting

Tot slot adviseert Milenković om goed vast te leggen hoe de erfenis van je eventuele partner is afgehandeld, als die eerder is overleden dan jij. "Mensen betalen vaak te veel erfbelasting omdat dit onduidelijk is. Meestal wordt de erfenis van de eerstoverledene niet uitgekeerd aan de kinderen, maar blijft hij van de langstlevende. De kinderen hebben dan een vordering op de langstlevende. Er is dan wel erfbelasting over betaald. Als je erfgenamen dat niet weten, dan betalen ze daar al snel nog een keer erfbelasting over. Dat is zonde van het geld."

Anja, Madeleine en Renate hebben hun eigen wensen en belangrijke informatie nu duidelijk op papier staan – en ze hebben er bij hun dierbaren op aangedrongen hetzelfde te doen. 

"Zo'n map maken kost je een keer wat werk", zegt Madeleine. "En soms moet je hem updaten. Dat is het. Mijn huidige man is weduwnaar, dat maakt dat je eerder gesprekken voert over dit onderwerp. Maar ik denk dat je dat met alle mensen die je liefhebt op een goed moment moet doen: 'Stel dat er iets met jou gebeurt, wat zou je dan willen? Wil je erover praten, of heb je het ergens opgeschreven?'" 

Als familie uitgestrooid op Gran Canaria

Renates moeder heeft na het overlijden van haar man alles netjes op papier gezet. "Ik hoop het de komende 20 jaar niet nodig te hebben, maar ik vind het prettig dat ze erover nadenkt", zegt ze. "Zelf ben ik een stuk jonger, maar ik heb ook een lijst van mijn wachtwoorden en accounts, en mijn partner en kinderen hebben die ook."

Anja heeft niet alleen de wensen rond haar eigen uitvaart opgeschreven, maar ook met haar vader en man besproken wat ze willen dat er met hun as gebeurt als ze er allemaal niet meer zijn. "Wij hebben geen kinderen, en de ouders van mijn man leven niet meer. Dus bij ons stopt het. Ik ga iemand vragen om als we er allemaal niet meer zijn met de urnen van mijn ouders, man en mijzelf naar Gran Canaria te gaan en onze as daar uit te strooien. Dat vind ik een heel mooi idee, en mijn vader en man gelukkig ook."

Zo regel je het goed voor jouw dierbaren

Wil je het goed regelen voor je dierbaren? Zorg dan dat ze in elk geval bij deze informatie kunnen.

• Je uitvaartwensen. Hieronder valt alles wat jij belangrijk vindt: begraven of cremeren, muziek, bloemen, kerk of niet, wie is er welkom, bijzetten in een familiegraf of een eigen graf, as laten uitstrooien, bijzetten of in een urn mee naar huis, de tekst op de kaart. Als je wensen hebt, zorg dat mensen die kennen of weten waar ze die kunnen vinden. En zorg voor een adressenlijst voor rouwkaarten, zodat iedereen van wie jij dat wil ook daadwerkelijk een kaart krijgt. 
• Administratie. Waar heb je geld? Heb je beleggingen? Een pensioenfonds dat uitkeert na je overlijden? Een levensverzekering? Abonnementen en verzekeringen die moeten worden opgezegd? Welke informatie is nodig om alles rond je huis goed te regelen? En hoe is een eventuele erfenis van een eerder overleden partner afgehandeld?
• Digitaal nalatenschap. Wat zijn de wachtwoorden van je telefoon en computer, wat moet er gebeuren met je socialemedia-accounts, is iemand gemachtigd om je DigiD te gebruiken?

Bron: Marina Milenković