Waarom Poetin dreigende taal spreekt over escalatie van de oorlog
Opnieuw laat Vladimir Poetin zijn spierballen zien. Rusland gebruikte deze week een nieuw type raket tegen Oekraïne, en Poetin waarschuwt dat er nog meer zullen volgen. Het is zowel een boodschap aan het Westen als aan zijn eigen volk, zeggen deskundigen.
Oekraïne werd donderdagochtend opgeschrikt door een nieuw type raket, waarmee Rusland waarschijnlijk een wapenfabriek in de stad Dnipro heeft geraakt. Later op de dag gaf de Russische president Poetin een toespraak waarin hij vertelde dat zijn leger een middellangeafstandsraket had afgevuurd die nooit eerder in een oorlog is gebruikt.
"Als reactie op het gebruik van langeafstandswapens van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië lanceerden de Russische strijdkrachten op 21 november een gecombineerde aanval op een van de faciliteiten van het Oekraïense defensie-industrieelcomplex", zei Poetin.
"Eén van de nieuwste Russische middellangeafstandsraketsystemen werd onder gevechtsomstandigheden getest, in dit geval een ballistische raket uitgerust met niet-nucleaire hypersonische apparatuur." Met een snelheid van tot wel 3 kilometer per seconde is de raket bijna niet te stoppen voor de Oekraïense luchtverdediging.
De aanval kwam kort nadat bekend was geworden dat de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk toestemming hadden gegeven aan Oekraïne om de zogeheten ATACMS en Storm Shadow-raketten op Russisch grondgebied te gebruiken.
Gisteren zei Poetin dat de test succesvol is uitgevoerd, en dat deze raket vaker zal worden gebruikt in de strijd tegen Oekraïne. Omdat het gaat om een nieuwe en geavanceerde raket, lijken er nog weinig van te zijn gemaakt. De Russische leider kondigde aan dat de raket op grote schaal geproduceerd zal worden.
Rode lijnen
Door een toespraak te geven en een nieuwe raket te gebruiken wilde Poetin aangeven dat er volgens hem rode lijnen zijn overschreden met het gebruik van de westerse wapens. Hij benoemde niet dat de toestemming van de VS en het VK een reactie was op de inzet van duizenden Noord-Koreaanse militairen in het Russische leger.
Oost-Europadeskundige Nicolaas Kraft van Ermel-Nijland van de Rijksuniversiteit Groningen is niet direct onder de indruk van Poetins laatste dreigementen.
"Hoeveel rode lijnen heeft Poetin inmiddels al gesteld, en hoeveel rode lijnen zijn inmiddels al overschreden? Het begon namelijk: 'als het Westen Oekraïne gaat bevoorraden, dan is dat een rode lijn en gaan we die bevoorradingslijnen aanvallen'. Dat was in 2022, en die rode lijn schoof steeds verder op. De levering van F-16's was ook een enorme escalatie, volgens Rusland. Ik constateer dat dat eigenlijk ook wel meevalt."
"Poetin heeft er last van als westerse langeafstandswapens worden ingezet op Russisch grondgebied. Het heeft niet alleen impact op het verloop van de oorlog in Oekraïne, maar het tast ook het veiligheidsgevoel van gewone Russen aan."
"Poetin is aan het begin van deze eeuw aan de macht gekomen met de belofte dat hij voor veiligheid zou zorgen in Rusland. De Oekraïense aanval op Koersk tast dat veiligheidsgevoel aan, maar dit soort aanvallen met langeafstandswapens ook. Poetin moet dus wel aan zijn bevolking laten zien dat hij iets terugdoet."
Kernwapens?
In het verleden heeft Poetin gedreigd met de inzet van kernwapens. In zijn toespraak op donderdag zei hij daar niets over. "Ik heb de indruk dat het punt waarop Poetin bereid is om kernwapens te gebruiken heel ver weg ligt", zegt Kraft van Ermel-Nijland.
"Er wordt in het Kremlin een risicoafweging gemaakt. Aan de ene kant wil men de tanden laten zien, maar aan de andere kant weegt het risico op escalatie wel heel nadrukkelijk mee. Poetin zal zich ook realiseren dat het voor hem einde verhaal is als hij de stap naar kernwapens zet."
Ook oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif zei eerder deze week dat de kans op kernwapens erg klein is. "Poetin gaat geen kernwapens gebruiken. Hij schuurt tegen de grenzen aan, maar hij gaat die grenzen niet over. Rusland heeft te maken met twee grootmachten, India en China, die hebben de Russen verboden om kernwapens te gebruiken. Daar zijn ze heel duidelijk over geweest."
Afschrikking
De nieuwe Russische raket is onderdeel van de Russische afschrikkingsstrategie. "Poetin weet dat zijn dreigementen veel mensen angst aanjagen", zegt Kraft van Ermel-Nijland. "Hij hoopt dat westerse landen daardoor toch afzien van wapenleveranties, dat ze besluiten om minder zware wapens te leveren en Oekraïne minder te steunen. Maar ik weet natuurlijk niet wat er precies wordt besproken in het Kremlin."
Ook in Oekraïne zegt men dat de laatste escalatie van Rusland vooral gericht is op het stopzetten van militaire steun. "Rusland mikt op de hoofden van mensen in het Westen", schrijft een columnist van een grote Oekraïense krant. "Om ze nog meer te laten schreeuwen dat ze Oekraïne niet moeten helpen. Om ze nog meer te laten roepen dat Rusland machtig is en niet beledigd mag worden."
Westerse politici nemen Poetins dreigementen serieus, zelfs als de kans op kernwapens klein is. "Dit is de zoveelste escalatiestap van Rusland. Het gebruik van dit soort wapens is onaanvaardbaar", zei de Nederlandse minister van Defensie, Ruben Brekelmans, tegen Oekraïense media. "Het laat zien dat Poetin bereid is om keer op keer een nieuwe drempel te overschrijden."
Ook de Poolse premier Donald Tusk neemt de dreiging uiterst serieus. Volgens hem gaat de oorlog in Oekraïne nu een beslissende fase in. Er bestaat volgens hem een serieuze dreiging van een wereldwijd conflict. Of de lancering van de raket ook gevolgen heeft voor wapenleveringen en toestemmingen aan Oekraïne is niet bekend.