Hier gaat het elke dag over stikstof, hoe is dat in het buitenland?
De boerenprotesten in Nederland zijn wereldnieuws. Zo wordt gezegd dat de stikstofproblematiek nergens anders zo uit de hand loopt als hier. Het lijkt soms haast alsof we in Nederland als enige in de wereld met dit probleem kampen. Maar dat is niet zo.
Het kaartje met de reductiedoelstellingen voor stikstof dat werd gepresenteerd door minister Christianne van der Wal, deed in Nederland heel wat stof opwaaien. Het zijn flinke maatregelen voor een klein landje als Nederland. En precies daar zit het probleem.
"Als het over absolute aantallen gaat, is China veruit koploper in de stikstofuitstoot", zegt hoogleraar Wim de Vries (Universiteit Wageningen). "In delen van het land stoten ze zelfs per hectare veel meer uit dan wij, maar gemiddeld over het hele land is het minder."
Juist omdat Nederland zo'n klein en dichtbevolkt land is, stoten we te veel stikstof uit. Toch betekent dat niet dat er in andere landen helemaal geen probleem is. "Ook in China zijn boerderijen gesloten."
'Ook gezondheid'
Dat ging dan vooral om boerderijen aan de rivier. "Ze vervuilden het water", zegt De Vries. "We denken altijd maar dat stikstof alleen met de natuur te maken heeft, maar het kan ook de waterkwaliteit en onze gezondheid aantasten."
Zo is ook de dikke laag smog in de hoofdstad Peking deels terug te herleiden naar stikstofuitstoot. Daarom mogen bewoners nu op sommige dagen niet autorijden.
Maar zo grootschalig als in Nederland, zijn de maatregelen in China niet. Omdat China zelf dus ietsje groter is en minder dichtbevolkt dan ons land. Datzelfde geldt voor Duitsland, waar boeren veel meer vrijheid hebben dan hier.
Dat zit zo: Duitsland mag net als Nederland niet te veel stikstof uitstoten rondom 'Natura 2000'-gebieden. Dat zijn natuurgebieden die door de Europese Unie beschermd worden. Een bedrijf mocht in Nederland niet zorgen voor meer dan 14 gram (per hectare per jaar) extra stikstofuitstoot rond een Natura 2000-gebied. Voor alles daarboven moest een vergunning aangevraagd worden.
Grenswaarde Duitsland 140 keer hoger
Tot de Raad van State in 2019 een streep zette door de Nederlandse stikstofaanpak. De grenswaarde waarboven een vergunning nodig is, ging naar nagenoeg nul (0,7 gram per hectare per jaar).
In Duitsland ligt die grenswaarde op 100 gram, zo'n 140 keer zo hoog dus. Duitsland heeft meer ruimte omdat ze gemiddeld gezien de maximale stikstofuitstoot die een Natura 2000-gebied kan verdragen, minder overschrijden. "Het is een groot land, dus de gemiddelde uitstoot is veel lager dan bij ons", zegt De Vries.
Toch hebben de Duitsers in regio's die dat maximum wel doorbreken, mogelijk een flink probleem. "Daar is eigenlijk geen ruimte voor extra stikstof. Als milieuactivisten daar naar de rechter gaan, verwacht ik dat ook daar de grenswaarde voor een vergunning richting nul gaat. Ze hebben de wet aan hun kant."
Dan zou Duitsland hetzelfde probleem krijgen als Nederland en bijvoorbeeld niet meer kunnen bouwen, omdat er geen ruimte meer is voor extra stikstof.
Ook in België boze boeren
In België is dat al zo, want helemaal alleen is Nederland niet. In Vlaanderen blokkeerden protesterende boeren de afgelopen dagen net als hier snelwegen en werd de minister in haar woonplaats opgezocht. Ook België heeft een grote landbouwsector in relatief klein grondgebied.
"Waar wij nog een heel klein beetje ruimte hebben, is de grenswaarde in Vlaanderen echt 0,0", zegt De Vries. "Die mogen dus helemaal geen extra stikstof uitstoten rondom natuurgebieden."
De Vlaamse regering besloot de veertig veehouderijen met de grootste stikstofuitstoot te sluiten. 120 andere boerenbedrijven krijgen een vrijwillige uitkoopregeling aangeboden.
Hof tikt Italië op vingers
Maar ook in andere, grotere Europese landen is stikstof een probleem. Het Europese Hof tikte in mei nog Italië op de vingers omdat het zich 'systematisch' niet aan de stikstofnormen hield.
"Het probleem zit hem hier vooral in de steden", zegt Italië-correspondent Anouk Boone. "Italië is een enorm autoland. De auto is een soort statussymbool."
In Italië is dan ook naast de landbouw het verkeer een grote factor in de stikstofuitstoot. Plannen liggen er wel, maar 'dat is toekomstmuziek'. "Bovendien ligt de focus vooral op CO2, en moet stikstof dan als bij-effect gereduceerd worden."
Zo willen de Italianen vooral door subsidies bedrijven, boeren en burgers stimuleren om te vergroenen. Betaald uit het coronaherstelfonds. Maar bij de gemiddelde Italiaan lijkt die drang er nog niet echt.
Ook zijn er grote regionale verschillen. "In Milaan wordt nu ingezet op fietsen en elektrische deelscooters, terwijl in het zuiden net Uber geïntroduceerd is", zegt Boone.
VK pakt verkeer aan
En zelfs het Verenigd Koninkrijk, dat sinds Brexit 'verlost' is van Europese regelgeving, heeft stikstof nog hoog op de agenda. Maar daar wordt nauwelijks naar de landbouw gekeken als het gaat om stikstof, ziet correspondent Anne Saenen. Het verkeer wordt als grootste vervuiler aangewezen.
"Vanaf 2040 mogen er geen diesel- of benzineauto's meer worden verkocht", zegt Saenen. Mensen die er al één hadden, mogen erin blijven rijden, maar alle nieuwe auto's op de markt moeten dan elektrisch zijn.
Uitgebreid door stikstof
In de hoofdstad Londen worden bovendien maatregelen genomen om de hoeveelheid verkeer terug te dringen. "Al in 2003 werd er voor Centraal-Londen een milieutaks ingevoerd", zegt Saenen. "Je betaalt 12,50 pond per dag om in het centrum te mogen rijden."
Dat werd destijds besloten simpelweg omdat het te druk was op de weg, maar nu wordt de maatregel uitgebreid vanwege de stikstof: "In de zones rondom het centrum moet je extra gaan betalen als je een vervuilende auto rijdt."