Hoe de winkeldroom van Michiel Witteveen (Blokker, BCC, Big Bazar) uiteenspatte

Tien jaar geleden maakte Blokker Holding, het destijds oppermachtige winkelconcern van de gelijknamige ondernemersfamilie, voor de eerste keer in de geschiedenis verlies.

Tot die tijd had het familiebedrijf de winkelstraten van Nederland gedomineerd, met klinkende namen als Intertoys, Leen Bakker, Marskramer, Xenos en natuurlijk Blokker. Bij het overlijden van pater familias Jaap Blokker in 2011 telde het concern 14 ketens, goed voor bijna 3000 winkels, 25.000 werknemers en een omzet van 2,7 miljard euro.

Onstuitbaar verval

De rode cijfers van 2014 bleken het begin van een decennium van onstuitbaar verval. In de jaren die volgden, bereikten de verliezen duizelingwekkende hoogtes. In 2017 gooide de familie Blokker de handdoek in de ring, en kondigde aan alle winkelketens behalve Blokker te verkopen. Dat jaar werd een recordverlies van 344 miljoen euro geleden.

In het voorjaar van 2019, nadat van de meeste ketens afscheid was genomen, nam investeerder Michiel Witteveen de rest van Blokker Holding over. Daaronder vielen nog de ketens Blokker, Big Bazar en wat kleinere onderdelen.

De nieuwe eigenaar ontving van de familie Blokker een bruidsschat van naar verluidt 250 miljoen euro, waarmee hij het bedrijf weer gezond moest maken. De familie gaf dat bedrag mee, onder meer om ervoor te zorgen dat 'hun personeel goed terechtkomt', verklaarde Witteveen destijds in NRC. "Daar heeft de familie wat voor over."

Overigens bevestigde Witteveen destijds dat het ging om een 'substantieel bedrag', maar om minder dan 250 miljoen euro. Zakenblad Quote berekende dat het juist ging om nog veel meer geld.  

Reorganisatie Mirage

Witteveen doopte Blokker Holding om tot Mirage Retail Group (MRG), en zette de reorganisatie door. Door verkoop van bedrijfsonderdelen als Blokker België en sluiting van slecht presterende winkels daalde de omzet van MRG in 2019 van 817 miljoen euro naar een schamele 544 miljoen euro.

Dat jaar werd bovendien opnieuw een megaverlies geleden, van 144 miljoen euro. Maar volgens de nieuwe eigenaar was de reorganisatie daarmee afgerond en de 'koers richting winstgevendheid succesvol ingezet'.

Opbouwen

Met de sloopwerkzaamheden achter de rug kon Witteveen ook weer gaan bouwen. En dat deed hij met verve. Zo kocht hij tot ieders verbazing in de herfst van 2019 de noodlijdende speelgoedformule Intertoys terug. Die winkelketen was twee jaar eerder juist afgestoten en na een daaropvolgend faillissement in omvang gehalveerd.

In de zomer van 2020 mislukte Witteveens gedurfde poging om warenhuisketen Hema over te nemen. Maar eind dat jaar slaagde hij wel in de aankoop van de kwakkelende witgoed- en elektronicaketen BCC.

Kritische massa

Onder Witteveens vleugels zouden de nieuwe aanwinsten weer gezond moeten worden. Bovendien kreeg zijn winkelconcern er de benodigde kritische massa door. Daarnaast zette de investeerder in op een veelbelovend groeiproject; de introductie van het Aziatische winkelconcept Miniso in Nederland.

Miniso had leuke designspullen met 'prijzen van de Action en de potentie om Hema bang te maken', zei de ondernemer in het FD. In 2020 openden de eerste drie van de geplande 50 Nederlandse Miniso-winkels hun deuren.

Beursgang

Alle ambitieuze plannen moesten uiteindelijk een hoogtepunt krijgen in een beursgang van het winkelbedrijf. In september 2019 had Witteveen al aangekondigd dat de aandelen van Mirage binnen drie jaar aan de beurs verhandeld zouden worden.

Ook klanten zouden kunnen meeprofiteren, beloofde Witteveen. Via spaarpunten konden zij aandelen krijgen en zo dus mede-eigenaar worden van het bedrijf achter Blokker, Intertoys, BCC, Big Bazar en Miniso.

Topjaar 2020

De toekomst leek het winkelconcern weer toe te lachen. En inderdaad, ondanks de 'ongekende uitdagingen' van het eerste coronajaar beleefde Mirage Retail Group in 2020 een topjaar. De groepsomzet steeg ruim 15 procent, tot 628 miljoen euro. Als de volledige omzet van BCC was meegeteld, was de omzet van het concern ruim 1,1 miljard euro geweest.

En nog belangrijker: onderaan de streep prijkte voor het eerst in jaren weer eens een fijne nettowinst, van 57 miljoen euro. "Daarmee werden de verwachtingen voor 2020 ruimschoots overtroffen", jubelde het bedrijf in het persbericht.

Eenmalige meevaller

Bij nader inzien was de winstgevendheid vooral het gevolg van een eenmalige meevaller, destilleerde het FD uit de jaarrekening. Omdat de boekwaarde van het aangekochte BCC bijna 88 miljoen euro hoger was dan de werkelijk betaalde prijs, kon er op papier een winst worden gepresenteerd.

Een deel van de overwaarde kon Witteveen ook daadwerkelijk verzilveren, dankzij de verkoop van het hoofdkantoor van BCC op Schiphol. De werknemers moesten intrekken in het Amsterdamse kantoor van Mirage.

Met de omzetstijging en de winst in de achterzak kon Witteveen in juli en september 2021 melden dat de voorbereidingen voor de beursgang van Mirage Retail Group in het jaar erop op schema lagen.

Terugkeer problemen

Maar de feestvreugde duurde niet lang. In oktober 2021 verkocht Witteveen plotseling dochter Big Bazar, met destijds 135 winkels. Het bedrijf zou opeens niet bij Mirage passen, omdat het niet over een webwinkel beschikte. Later bleek dat Big Bazar jarenlang een zorgenkindje was dat grote verliezen leed.

Vijf weken later, begin december, blies Witteveen de voor 2022 geplande beursgang van Mirage Retail Group voorlopig af. Opeens bleek het winkelbedrijf wel degelijk geraakt te zijn door de winkelsluitingen als gevolg van de coronapandemie.

"Wij zagen aankomen dat wij afgelopen jaar met verlies zouden afsluiten", verklaarde Witteveen de uitgestelde beursgang enkele maanden later in een podcast met retail-deskundige Kitty Koelemeijer. "Het gaat niet om enorme bedragen, maar om een klein verlies. Maar dat vindt de belegger niet leuk, dus ik wist dat ik dat niet zou verkopen."

Toch weer verlies

Bij de presentatie van de jaarcijfers in de zomer van 2022 blijkt het winkelconcern inderdaad weer in de rode cijfers te zitten. De omzet daalde in 2021 met 8 procent, tot 968 miljoen euro. En het verlies was niet klein, maar bedroeg 63 miljoen euro.

Desondanks bleef Witteveen geloven in de beursgang. De plannen daarvoor zouden niet zijn afgeblazen, maar slechts uitgesteld. In juni 2022 beloofde hij in een interview in de Volkskrant dat de beursnotering 'zeker gaat gebeuren'.

Door het ijs

In plaats daarvan zakte Mirage Retail Group afgelopen jaar volledig door het ijs. In maart meldde zakenblad Quote dat de beursgang toch weer in de koelkast was gezet. Witteveen weet dat aan loon- en andere kostenstijgingen.

En terwijl Mirage Retail Group afgelopen jaren altijd uiterlijk juli de resultaten over het voorgaande jaar presenteerde, bleef het deze zomer ijzig stil vanuit het hoofdkantoor aan de Amsterdamse Van der Madeweg. Daarom is niet bekend hoe het bedrijf vorig jaar precies scoorde.

Ontluisterend

Wel is inmiddels duidelijk dat niet alleen de beursgang van de baan is, maar dat het hele concern aan het instorten is. In augustus kondigde Witteveen aan Mirage Retail Group te ontmantelen, en de winkelketens te verkopen.

Nu, anderhalve maand later, biedt het voormalige winkel-imperium van Witteveen een ontluisterende aanblik. Ex-dochter Blokker België (123 winkels) ging eind 2020 al op de fles, winkeldochter BCC (60 winkels) ging afgelopen vrijdag failliet, en ex-dochter Big Bazar (135 winkels) viel gisteren om.

Miniso, dat hier 50 winkels had moeten krijgen, bleek evenmin glans te geven. Miniso Nederland telt op dit moment slechts 5 vestigingen. En met een negatief eigen vermogen van 2,5 miljoen euro is het dochterbedrijf technisch failliet.

In de etalage

Dochterbedrijven Intertoys (220 winkels) en Blokker (406 winkels) staan in de etalage. Eerder gaf Witteveen aan dat Intertoys winst maakte, maar Blokker nog verlies. Hoe deze winkelketens precies presteren is onduidelijk. Zoals gezegd publiceerde moeder Mirage nog geen cijfers over 2022, en van de dochters zelf ontbreken jaarrekeningen bij de Kamer van Koophandel.

Met de implosie van Mirage Retail Group staan opnieuw duizenden banen op de tocht. Alleen al de failliete ketens Big Bazar en BCC tellen - na eerdere inkrimpingen - samen nog zo'n 2300 werknemers. Bij de rest van het concern werkten tot voor kort zo'n 7000 mensen.

Mislukt

Door de ontmanteling van het concern en de faillissementen zijn de ambitieuze plannen van Witteveen definitief mislukt. Ondanks de bruidsschat van 250 miljoen euro van de familie Blokker en de overwaarde van 88 miljoen euro bij de overname van BCC wist de investeerder geen succes van Mirage te maken.

In de eerder genoemde podcast uit het voorjaar van 2022, waarin Witteveen nog werd gepresenteerd als succesvolle redder van het winkelconcern, noemde hij die bruidsschatten van ondergeschikt belang.

"Er wordt wel eens gekscherend gezegd, je hebt enorm veel geld meegekregen. Dat is waar. Maar zoiets is of te veel of te weinig. Of je doet het goed, en dan lukt het. Of je doet het niet goed. Dan kan je er nog een paar honderd miljoen tegenaan gooien, maar dan gaat het toch niet lukken."

Reactie Michiel Witteveen

Witteveen, die zelf wegens vakantie onbereikbaar is, stelt via een woordvoerder dat de bedragen van de bruidsschat van de familie Blokker en de overwaarde van BCC 'zijn overdreven en nooit door ons bevestigd'.

Voor de redenen achter het ineenstorten van Mirage Retail Group verwijst hij naar het persbericht over het faillissement van elektronicaketen BCC, dat het gevolg zou zijn van 'een uitzonderlijke situatie', waarbij de elektronicamarkt in het jaar na corona inzakte en als gevolg van de oorlog in Oekraïne en de stevige inflatie van de laatste twee jaar 'momenteel nog moeilijker' is geworden. 

Het verhaal dat volgens een door RTL Z gesproken werknemer onder BCC-medewerkers circuleert, dat de overwaarde van 88 miljoen euro als gevolg van de overname van BCC naar het moederbedrijf Mirage zou zijn gevloeid, wordt door de investeerder ontkend.

Witteveen zegt verder dat het afronden van de jaarcijfers over 2022 'door alle recente perikelen is uitgesteld tot eind dit jaar'. Een meer concrete uitspraak over het verlies van dochterbedrijf Blokker en de winst bij dochter Intertoys wil hij niet geven. "Dat zullen we openbaar maken na de vaststelling van de jaarcijfers over 2022."

Tips? Mail de redactie

Heb je tips over Mirage Retail Group, Blokker of een van de andere dochterbedrijven? Stuur dan een e-mail met daarin eventueel ook je telefoonnummer naar Mathijs Smit.