Jihadisten: hebben we ze wel goed in het vizier?

1. Hoeveel jihadisten zijn er in Europa?
De baas van Europol, Rob Wainwright, zegt dat dat moeilijk in te schatten is. Er zouden tussen de 2500 en 5000 Europeanen naar Syrië en Irak zijn afgereisd om zich aan te sluiten bij een terreurnetwerk. Maximaal 450 daarvan komen uit België, van wie er zo'n 50 dood zijn, denkt de Vlaamse arabist Pieter van Ostayen. Van de Belgische jihadisten is de meerderheid lid van IS. Veel anderen zijn aangesloten bij de 'officiële' Al-Qaeda-vereniging in het land. 

ZIE OOK: Wie grijpt in bij een terreuraanslag in Nederland?

Jihadisten in België wonen volgens Van Ostayen voornamelijk in Antwerpen, Brussel en Vilvoorde. Het aantal Nederlanders dat volgens de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) naar jihadgebieden is afgereisd, is een stuk lager. De dienst gaat ervan uit dat het er minimaal 150 zijn. 

2. Waarom zijn er meer jihadisten in België dan in Nederland?
Terrorismedeskundige Jelle van Buuren denkt dat daar meerdere verklaringen voor zijn. In België hebben extremisten volgens hem meer charismatische leiders. Daarnaast wonen migranten in België vaak bij elkaar in een wijk. Daardoor is de groepsdruk mogelijk groter en fokken jongeren elkaar op om te radicaliseren.

Een andere verklaring is dat de radicalisering in Nederland eerder op gang kwam en België daar later actie op ondernam dan Nederland. Daardoor is België volgens Van Buuren nu 'hofleverancier van Syriëgangers'. 

3. Is de kans op een aanslag in Nederland dan ook kleiner dan in België?
Dat kan je zo niet zeggen. Volgens Van Buuren is niet elke Syriëganger die terugkomt ook van plan om hier een aanslag te plegen. Het zou volgens hem kunnen dat de invallen in België er nu voor zorgen dat jihadisten sneller overgaan tot het plegen van aanslagen, maar ook daar is weinig zinnigs over te zeggen.

4. Wat doen landen om een aanslag te voorkomen?
Daar zijn landen het niet over eens. In Denemarken gaan ze bijvoorbeeld voor de zachte aanpak, terwijl Frankrijk en Groot-Brittannië juist heel hard optreden. Nederland kiest er nu vooral voor om preventief op te treden en te proberen mensen te laten deradicaliseren. Een paspoort of identiteitsbewijs afnemen is volgens Van Ostayen een slecht idee, omdat ze daar alleen maar radicaler van worden.

5. Hebben de inlichtingendiensten de terroristen wel goed in het vizier?
Nee niet echt. Volgens Wainwright is het netwerk van potentiële aanslagplegers in Nederland zo diffuus en zijn er zo veel mensen bij betrokken, dat het extreem moeilijk wordt om elke aanslag te voorkomen. Zelfs als een land een zeer goed functionerende antiterreurdienst heeft. Ook volgens Van Buuren is het maar de vraag hoe goed landen zicht hebben op de bestaande terreurnetwerken.

Volgens Van Buuren is er maar één ding dat landen kunnen doen als ze concrete informatie hebben over een aanslag: invallen. We hebben in Nederland zwaar bewapende diensten die erop getraind zijn om die invallen - waarbij kan worden verwacht dat er wordt teruggeschoten - uit te voeren.

6. Wat leren de recente aanslagen in Parijs en de actie in België gisteren ons over jihadisten in Europa?
De manier waarop de aanslag op Charlie Hebdo en andere incidenten zijn voorbereid en uitgevoerd, wijzen er volgens Wainwright op dat jihadisten gevaarlijker zijn geworden. Ze zijn beter getraind, vaak ook militair, en in staat tot dingen waar ze niet eerder toe in staat waren. "We maken ons ook zorgen over de manier waarop terroristische netwerken internet tegenwoordig inzetten om mensen te werven, als propaganda, maar vooral als communicatiemiddel, zonder dat justitie daar iets tegen kan doen."