Dit zijn de 10 opmerkelijkste faillissementen van 2023

Afgelopen jaar steeg het aantal faillissementen explosief ten opzichte van vorig jaar. In de eerste elf maanden van 2023 gingen er volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 2925 bedrijven op de fles, een stijging met 56 procent ten opzichte van het voorgaande jaar.

De twee voorgaande jaren was het aantal faillissementen juist extreem laag geweest. Dat was te danken aan de overheidssteun, die moest voorkomen dat honderdduizenden mensen als gevolg van de coronapandemie hun baan zouden verliezen. Inmiddels zit het aantal faillissementen weer op het niveau van vóór corona.

Dat betekent dat 'het faillissement' in 2023 weer helemaal terug is van weggeweest. Dat betreft niet alleen het aantal ondernemingen, maar ook het aantal bekende en grote bedrijven dat dit jaar op de klippen liep. Dit zijn de meest spraakmakende gevallen:

1. Zonneauto Lightyear

Het jaar was nog niet koud begonnen of de veelbelovende Nederlandse ontwikkelaar van zonneauto’s Lightyear ging op de fles. Het bedrijf werkte jarenlang aan een auto die zou rijden op stroom, deels opgewekt door eigen zonnepanelen.

Sinds de oprichting in 2016 gold Lightyear als grote belofte voor de toekomst. Investeerders buitelden over elkaar heen om kapitalen in het bedrijf te steken. Maar de daadwerkelijke productie werd keer op keer uitgesteld. En toen dan uiteindelijk de eerste futuristische auto's in Finland van de band liepen, was het sprookje opeens voorbij.

Aanvankelijk schermde oprichter Lex Hoefsloot nog met een doorstart die een beter, goedkoper model op de markt zou brengen. Maar gaandeweg dit jaar bleek ook dat een luchtkasteel. Lightyear 2.0 richt zich sinds de herfst op de productie van zonnedaken voor de auto-industrie. Investeerders zijn ruim 200 miljoen euro kwijt, en ruim 600 medewerkers hun baan.

2. Fietsproducent VanMoof

In juli was het de beurt aan de maker van hippe elektrische stadsfietsen VanMoof. Net zoals Lightyear had het bedrijf maximaal geprofiteerd van de populariteit van alles wat elektrisch is. Investeerders zagen het helemaal zitten, en staken zo'n 200 miljoen euro in het bedrijf.

Dat leek een wat veiligere gok dan Lightyear, want in tegenstelling tot het zonneautobedrijf produceerde VanMoof wel degelijk fietsen. Sinds de start in 2009 verkochten de mediagenieke oprichter-broers Taco en Ties Carlier zo'n 200.000 exemplaren.

Jammer genoeg viel de kwaliteit daarvan tegen. De fietsen gingen vaak kapot, en VanMoof kon de stroom reparaties financieel en organisatorisch niet aan. Begin juli kondigde het bedrijf aan geen nieuwe bestellingen meer aan te nemen, een dikke week later was het failliet.

Eind augustus volgde weliswaar een doorstart, onder de paraplu van de stepjesdochter van het Britse technologiebedrijf McLaren. Dat bracht geen soelaas voor klanten die hun betaalde fietsen nog niet hadden ontvangen, of een reparatie onder garantie wilden. En slechts 60 van de 700 werknemers behielden hun baan.

3. Vleesvervanger Meatless Farm

Een andere duurzame belofte voor de toekomst, maar dan op voedingsgebied, zag afgelopen zomer ook een curator binnenlopen. De producent van vleesvervangers Meatless Farm was van oorsprong Brits, maar had belangrijke Nederlandse dochterbedrijven.

Meatless Farm verhuisde in 2020 zijn hoofdkantoor van Leeds naar Amsterdam, en opende een fabriek in Almere waarmee het Europese vasteland zou worden veroverd. In plaats daarvan ging de maker van plantaardige burgers en worstjes in juni failliet. Naar eigen zeggen waren kostenstijgingen en de tegenvallende vraag naar vleesvervangers het bedrijf fataal geworden.

De curator van de Nederlandse bedrijfsonderdelen ontdekte al snel dat die nauwelijks vlees op de botten hadden. In Engeland volgde een doorstart; hier niet. Uit het laatste curatorenverslag blijkt dat de Nederlandse fiscus nog ruim een half miljoen euro tegoed heeft. Andere schuldeisers waaronder crowdfunders claimen ruim 34 miljoen.

4: Modeketen Scotch & Soda

De bedrijfstak die dit jaar het meest werd geplaagd door geruchtmakende faillissementen was echter niet die van de veelbelovende duurzame innovaties als van Lightyear, VanMoof en Meatless Farm; het meest leed ongetwijfeld de retailsector.

Want het afgelopen jaar werd de Nederlandse winkelstraat weer opgeschrikt door de ondergang van een reeks bekende namen. Zo ging in maart de Nederlandse tak van het modemerk Scotch & Soda met 800 werknemers op de fles. Het bedrijf bleek verkeerd te hebben getimed met kostbare internationale groei. Het ging uiteindelijk in afgeslankte vorm verder onder een nieuwe Amerikaanse eigenaar.

Ook enkele kleinere modeketens legden dit jaar het loodje. In juni sloten de deuren van Score en Chasin', met samen 50 winkels en 450 medewerkers. In augustus volgde Doek Retail, goed voor 28 winkels en 180 medewerkers.

5: Elektronicawinkel BCC

De malaise in de winkelstraat raakte niet alleen modeketens. Zo ging ook elektronica- en witgoedketen BCC kopje onder. Het kwakkelende winkelbedrijf was eind 2020 overgenomen door investeerder Michiel Witteveen, die zich anderhalf jaar daarvoor ook had ontfermd over een aantal ketens van de familie Blokker.

BCC had van de Franse oud-eigenaar een mooie bruidsschat meegekregen, waarmee een ambitieus reddingsplan kon worden uitgevoerd. Zo gingen de 60 winkels ook keukens, zonnepanelen en warmtepompen verkopen. Tot afgelopen herfst. Op 14 september kreeg BCC plots uitstel van betaling, een week later volgde het bankroet. Tot teleurstelling van de ruim 1000 werknemers kwam er geen doorstart.

De afwikkeling van het faillissement was tumultueus. Door agressieve koopjesjagers en boze klanten die hun garantie verloren, moesten de winkels tijdens de faillissementsverkoop enkele keren op slot. En RTL Z ontdekte dat BCC op een haar na was verkocht aan een schimmige opkoper van restpartijen, en 8 miljoen euro aan pensioenpremies onbetaald had gelaten.

6: Koopjesketen Big Bazar

De prijs voor de meest langgerekte doodsstrijd van een bedrijf gaat dit jaar zonder twijfel naar Big Bazar. De knakenknaller die ooit door de familie Blokker was opgericht om een vuist te maken tegen Action, kreeg eind 2021 een nieuwe eigenaar. De Friese opkoper van restpartijen Heerke Kooistra nam destijds 135 verlieslijdende winkels over en beloofde er een succes van te maken. Dat viel vies tegen.

Medio juli maakte RTL Z voor het eerst melding van huur- en andere betalingsachterstanden. Het aantal rechtszaken van boze schuldeisers liep vervolgens snel op, maar Big Bazar wist de ondergang wekenlang te rekken met hoopgevende signalen over een reddingsplan en nieuwe investeerders.

Op 26 september vond de rechtbank het welletjes en sprak het faillissement uit. Net als BCC beleefde Big Bazar geen doorstart; 1300 werknemers verloren hun baan.

7: Reisorganisatie Vacansoleil

De redactie was nog niet bekomen van het ineenstorten van Big Bazar en BCC toen organisator van kampeervakanties Vacansoleil, eveneens op 26 september, uitstel van betaling aanvroeg. Twee dagen later al volgde het faillissement van het Eindhovense bedrijf met 300 medewerkers.

De curatoren moesten vervolgens flink aan de bak om honderden vakantiegangers uit de brand te helpen. De merknaam en een handjevol medewerkers werden uiteindelijk verkocht aan het Franse bedrijf achter de vakantieparken van Pierre & Vacances en Center Parcs.

8: Veerdienst Holland Norway Lines

Vacansoleil was niet het enige bekende toeristische bedrijf waarvoor dit jaar het doek viel. Ook de vorig jaar opgerichte veerdienst tussen Nederland en Noorwegen hield het hoofd niet boven water. Opmerkelijk, want Holland Norway Lines had over aandacht niet te klagen gehad en vervoerde in zijn korte bestaan naar eigen zeggen niet minder dan 400.000 reizigers.

De rederij kreeg echter te maken met operationele tegenvallers en kampte met veel te hoge kosten. Het bedrijf ging in september failliet. Reizigers die nog tickets voor een overtocht hadden, moesten op een andere manier op hun bestemming komen.  

9: iPhone-reparateur Fixers

Zeker niet het grootste faillissement dit jaar, maar wel een van de meest opmerkelijke, was dat van Fixers. Dat bedrijf met 13 winkels herstelde kapotte telefoons, laptops en iPads, en wilde uitgroeien tot 'de Carglass van de mobiele apparatuur'.

Volgens de bekende en steenrijke ondernemer Michiel Mol, die behoorde tot de oprichters, had het bedrijf mede dankzij zijn sterke en betrokken eigenaren een florissante toekomst. Eind 2022 haalde Fixers met een prospectus vol beloftes en een aanbeveling van Mols schoonvader Harry Mens ('redelijk risicoloos') nog 2 miljoen euro op bij beleggers. In mei bleken alle beloftes hol en was het verse groeikapitaal verdampt.

Na het faillissement moest curator Victor Kruit de scherven bij Fixers opvegen. Als gevolg van de administratieve chaos bij het herstelbedrijf bleek de teruggave van ingeleverde apparatuur aan klanten een helse klus. Bovendien kwam de doorstart van vijf winkels nog even in gevaar door een conflict over de domeinnaam.

10: Sportwinkel Perry Sport

Evenals bij Fixers suggereerden ook de eigenaren van Perry Sport en zusje Aktiesport in het recente verleden dat het dankzij hun financiële steun en betrokkenheid wel goed zat met de levensvatbaarheid van de sportartikelenwinkels.

Perry Sport en Aktiesport waren na een eerder faillissement in 2016 in handen gekomen van de Britse retailgigant JD Sports. Na nieuwe verliezen bouwden de Britten de iconische Nederlandse winkelmerken afgelopen anderhalf jaar in sneltreinvaart om tot het in Nederland volstrekt onbekende merk Sprinter.

Een beroerd besluit, wat waarschijnlijk alleen nog maar grotere verliezen opleverde. Want ondanks de eerdere toezeggingen van financiële steun en de kostbare ombouwoperatie onthulde RTL Z begin deze maand dat de Britten toch de stekker trokken uit de 52 resterende winkels. Dat betekende verdrietig nieuws voor de 1100 werknemers, op de dag na sinterklaasavond en kort voor de kerst.