Luchtvochtigheid is laag, wat betekent dit voor de verspreiding van het coronavirus?
De makkelijkste vragen zijn vaak het moeilijkst te beantwoorden. Dat blijkt ook weer bij de coronavraag van vandaag over de relatie tussen luchtvochtigheid en de verspreiding van virussen.
Nu het kouder wordt, zetten veel mensen in huis de verwarming aan. Dat zorgt ervoor dat de lucht in het huis droger wordt. Wat betekent dit voor de verspreiding van het coronavirus? En wat is een veilige manier om de lucht in huis te bevochtigen, zonder dat bacteriën en virussen zich verder verspreiden? Kun je de verwarming gewoon veilig gebruiken nu?
Dat zijn een hoop vragen, maar ze draaien wel allemaal om hetzelfde: de relatie tussen luchtvochtigheid en virussen.
Experiment met cavia's
Voordat het nieuwe coronavirus zijn intrede deed, schreven we vaak over dat andere luchtwegvirus: influenza, dat griep veroorzaakt. Daarover is bekend dat het vooral in de winter toeslaat als we de verwarming aanzetten en de lucht in binnenruimtes daardoor droger is.
Dat zit zo: het griepvirus wordt overgedragen via vochtdruppeltjes die een patiënt verspreidt door bijvoorbeeld te hoesten of te niezen. In droge lucht verdampt een deel van het vocht uit die druppels en blijven ze langer zweven. Het virus dat erin zit, heeft dan meer kans om in de keel van een nieuw slachtoffer te vliegen.
Voorspelling begin griepseizoen
Het begin van het griepseizoen is dus tot op zekere hoogte te voorspellen aan de hand van de weersomstandigheden, ontdekten Amerikaanse onderzoekers in 2013. Een eerder experiment in 2007 met cavia's wees ook al in die richting. Temperatuur en luchtvochtigheid bleken een belangrijke rol te spelen in de verspreiding.
Kunnen we nu ook zeggen dat luchtvochtigheid de sleutel is in de bestrijding van het coronavirus? Is het een kwestie van de luchtvochtigheid in je huis omhoog gooien?
Luchtvochtigheid en het coronavirus
"De stelling dat een lage luchtvochtigheid ook een rol speelt bij de verspreiding van het coronavirus, daar moet je voorzichtiger mee zijn", zegt Coen Berends van het RIVM.
Over het algemeen geldt inderdaad dat virussen meer rondgaan bij een lage luchtvochtigheid, vertelt hij, maar of dat ook bij het coronavirus het geval is, kunnen we nog niet zo hard zeggen. "Dat komt omdat je eerder dit jaar ook verspreiding van het coronavirus zag in landen die niet in in de winter zaten. Ook in de zomerperiode hier in Nederland zag je toch nog wel verspreiding. We moeten dus een slag om de arm houden."
Het RIVM blijft bij het aloude advies: afstand houden en handen wassen. Dat werkt het beste. "Maar ventileren in algemene zin is ook verstandig."
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Dat ventileren verstandig is, beaamt ook Francesco Franchimon. Hij is in 2009 gepromoveerd aan de TU Eindhoven op de relatie tussen volksgezondheid en binnenklimaat. In juli zette hij zijn handtekening onder een brandbrief aan de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarin werd gevraagd om serieuzer te kijken naar naar de mogelijkheid dat het coronavirus wordt verspreid via aerosolen.
Slijmvliezen geïrriteerd
Het is inderdaad belangrijk om te zorgen dat de lucht in je huis niet te droog wordt, vertelt hij. Al is het maar omdat je slijmvliezen in je neus en keel dan geïrriteerd raken. Deze slijmvliezen filteren voor een deel de lucht die wij inademen voordat het in onze longen komt. Zorg dat de relatieve luchtvochtigheid niet onder de 20 tot 30 procent komt, zegt Franchimon. "Enkele dagen is dit acceptabel, maar langdurig zou voorkomen moeten worden."
De belangrijkste vraag: is er ook een relatie tussen virusuitbraken en luchtvochtigheid? "Die relatie lijkt wat lastig", zegt de wetenschapper. "Sommige studies laten een statistisch verband zien tussen de vochtigheid buiten en het aantal uitbraken, maar de vraag is of die plausibel en causaal zijn. Het gaat er vooral om dat wij in de winter meer binnen verblijven, ook in ruimtes die minder tot beperkt geventileerd worden."
Luchtvochtigheid meten, hoe dan?
Meestal merk je het al als de luchtvochtigheid laag is: je krijgt droge ogen bijvoorbeeld. Je kunt het ook meten met een zogenoemde hygrometer. Een digitale hygrometer kost ongeveer 15 euro. Mensen die luchtwegklachten hebben, werd vroeger aangeraden om de luchtvochtigheid in de gaten te houden en bij droge lucht bakjes met water aan de radiator te hangen - maar pas dan op voor schimmels en bacteriën en zorg dat je goed ventileert.
Meestal wordt gesproken van relatieve luchtvochtigheid, uitgedrukt in een percentage. Hoe hoger het percentage, hoe meer waterdamp zich in de lucht bevindt. Omdat warme lucht meer warmtedamp kan opnemen, worden temperatuur én luchtdruk meegeteld bij het bepalen van deze relatieve luchtvochtigheid.
Lucht vochtiger maken
Wie er (toch) van overtuigd is dat een lage luchtvochtigheid de kans vergoot op een coronavirusinfectie, kan zijn huis of kantoor bevochtigen met een luchtbevochtigingsapparaat. "Dat is een technische oplossing waarbij men wel rekening moet houden met ongewenste microbiologische verontreiniging zoals legionella."
Een andere oplossing is het gebruik van warmteterugwinning in ventilatiesystemen, waarbij ook het vocht van de afgevoerde lucht uitgewisseld wordt met de verse lucht van buiten.
Pas op als je de luchtvochtigheid in je huis gaat vergroten, want ook dit heeft nadelen. "Om het virus kapot te maken lijkt een relatieve luchtvochtigheid nodig van boven de 80 procent, iets wat onwenselijk is in ruimten waar mensen verblijven", zegt de wetenschapper. Sowieso is een relatieve vochtigheid onder de 60-70 procent gewenst, zegt hij, om de microbiologische groei van bacteriën en schimmels te beperken.
Wat is gezond?
Welk niveau luchtvochtigheid gezond is, hangt dus van veel zaken af. "Het comfortabele gebied voor mensen ligt tussen 40 en 60. Dat is niet direct hetzelfde als gezond. Een gezonde relatieve vochtigheid is vooral gerelateerd aan het soort micro-organisme waarvan je de groei wilt beperken." Huisstofmijt, waar veel astmapatiënten last van hebben, heeft de voorkeur van een relatieve vochtigheid onder de 50 procent.
Hoe je het ook ziet: ventileren is wat betreft de wetenschappers de 'primaire focus' in de winter om de kans op virussen te verkleinen én te zorgen voor een gezond binnenklimaat. Roosters dichtzetten, zoals sommige mensen doen als ze het koud hebben, noemt Franchimon in ieder geval 'geen verstandige actie'. "Dat is nooit verstandig, redenerend vanuit de volksgezondheid. Maar nu al helemaal niet."